Gazowanie zboża w silosach i na pryzmach

Zboża są podstawą naszej diety. Od tysięcy lat siejemy je, zbieramy, magazynujemy, a potem zamieniamy je w jedzenie. Produkty zbożowe jemy cały rok, ale w naszej strefie klimatycznej zboża zbieramy tylko na rok. Z tego faktu wynika konieczność magazynowania zboża, które odbywa się w silosach i innych magazynach zbożowych. Magazyny zbożowe to idealne miejsce dla zwierząt żywiących się zbożem takich jak między innymi Wołek zbożowy (Sitophilus granarius syn. Sitophila granaria syn. Calandra granaria), Rozkruszek mączny (Acarus siro), , Omacnica spichrzanka (Plodia interpunctella) Trojszyk ulec (Tribolium confusum), Mklik mączny (Ephestia kuehniella) i Mól ziarniak (Nemapogon granella). Zwierzę odżywiające się ziarnami zbóż, które znajdzie się w magazynie zbożowym wkrótce zaczyna mnożyć się w tempie wykładniczym. Kilka osobników owada, które w jakiś sposób znalazły się w naszym magazynie może w krótkim czasie doprowadzić do całkowitego zniszczenia zbiorów. Szkodniki magazynów zbożowych powodują:

• Zmniejszenie ilości przechowywanych zbiorów poprzez zjadanie ich

• Zanieczyszczenie zbiorów kałem, szczątkami martwych owadów, wylinkami itp.

• Zawilgocenie zboża

• Zagrzewanie się zboża

• Zainfekowanie zboża mikroorganizmami występującymi w kale owadów takimi jak bakterie i grzyby.

Zboże w którym żerowały szkodniki magazynowe ma inny smak, gorzej kiełkuje, zmienia barwę i jełczeje. Spożywanie takiego zboża lub produktów powstałych przy jego użyciu może być niebezpieczne dla zdrowia i życia zwierząt i ludzi.

Rozwiązaniem tego problemu jest gazowanie zboża.

Gazowanie zboża to czynności mające na celu zniszczenie szkodliwych owadów żerujących w zbożu, które generują straty w silosach i innych magazynach zbożowych oraz pogarszają jakość przechowywanych zbóż.

W przypadku zabiegu gazowania niezwykle ważne jest przeprowadzenie zabiegu natychmiast po zauważeniu obecności żywiących się zbożem owadów w naszym magazynie. Aby zrozumieć czemu jest to takie ważne warto zapoznać się z pojęciem wzrostu wykładniczego. Aby zrozumieć te pojęcie warto zapoznać się z często przytaczanym w kontekście wzrostu wykładniczego przykładem lilii rosnących na jeziorze. Wyobraźmy sobie jezioro na którym pojawia się lilia wodna. Wkrótce po pojawieniu się zaczyna ona rosnąć i rozmnażać się. Drugiego dnia na jeziorze są już dwie lilie wodne zajmujące dwukrotnie więcej miejsca niż pojedyncza lilia wodna. Każdego kolejnego dnia podwaja się powierzchnia jeziora pokrywana przez te rośliny aż w końcu po 50 dniach pokrywają one całą powierzchnie jeziora. Jak myślicie ile dni minie zanim lilie wodne pokryją 25 % jeziora? Większości ludzi intuicyjnie odpowie, że jest to kilkanaście dni, ale wystarczy dokonać drobnych obliczeń by przekonać się, że rzeczywistości jest to tylko 48 dni. Po 48 dniach czyli na dwa dni przed pokryciem przez całej powierzchni jeziora przez lilie wodne powierzchnia wody pokryta tymi roślinami wciąż jest na tyle niewielka, że nie wydaje się to dużym problemem. Po 40 dniach, czyli wtedy, gdy do pokrycia przez lilie wodne całej powierzchni jeziora zostało już tylko 10 dni pokrywają one tylko około jedną tysięczną powierzchni jeziora, czyli na tyle mało, że można nawet nie zauważyć ich obecności. Podobnie jest ze szkodnikami magazynów zbożowych. Gdy znajdą się one w miejscu w którym występuje obfitość pokarmu zaczynają rozmnażać się w tempie wykładniczym. Na przykład z jednej pary wołków zbożowych może w ciągu 6 pokoleń powstać kilka milionów osobników tego owada. Kiedy zauważymy obecność szkodników magazynowych w naszym zbożu może być już bardzo późno dlatego gazowanie zboża to zabieg z którym nigdy nie należy zwlekać.

W Polsce gazowanie zboża (dezynsekcja gazowa) przeprowadzane jest przy użyciu fosforowodoru. Jest to jedyny środek, który w chwili obecnej dopuszczony jest do stosowania w tym celu na terenie naszego kraju.

Fosforowodór to bezbarwny gaz. Nie posiada on smaku ani zapachu. Otrzymywany jest on z fosforku magnezu lub fosforku glinu. Cząsteczki fosforowodoru są niewielkie. Fosforowodór wrze w niskiej temperaturze. Jest on nieznacznie cięższy od powietrza. Fosforowodór z łatwością penetruje poddawane fumigacji zboże.

Gazowanie zboża fosforowodorem trwa od 3 do 7 dni. Środek ten jest wyjątkowo szkodliwy dla owadów. Doprowadza on do ich śmierci poprzez zakłócenie ich funkcji oddechowych i paraliż ich systemu nerwowego. Fakt, że fosforowodór działa przede wszystkim poprzez zakłócenie funkcji oddechowych owadów sprawia, że jego skuteczność spada w niskich temperaturach. Jest to spowodowane tym, że w niskich temperaturach spada aktywność owadów co skutkuje zmniejszeniem poboru gazu przez te zwierzęta. Na szczęście można temu łatwo przeciwdziałać wydłużając czas trwania zabiegu.

Procedura gazowania zboża

Gazowanie zboża ma z góry ustalony przebieg zapewniający bezpieczne, skuteczne i szybkie przeprowadzenie tego zabiegu. Typowa kolejność czynności, które mają miejsce w trakcie gazowania przedstawia się następująco:

1. Inspekcja pomieszczeń przeznaczonych do fumigacji i inne przygotowania

Pierwszym etapem fumigacji jest inspekcja magazynu lub silosu w którym przeprowadzany będzie ten zabieg. Inspekcja pozwala na podjęcie decyzji co do dalszego przebiegu procesu fumigacji. W fazie tej podejmowane są decyzje dotyczące:

• • Ilości i rozmieszczenia stosowanego do gazowaniu środka

  • Ilości siły roboczej niezbędnej do przeprowadzenia zabiegu

  • Czasu niezbędnego do wykonania zabiegu

  • Środków bezpieczeństwa, które należy podjąć podczas zabiegu

2. Uszczelnienie poddawanego gazowaniu pomieszczenia

Aby zabieg gazowania był skuteczny pomieszczenie w którym zostanie on przeprowadzony musi zostać prawidłowo uszczelnione. Wybór właściwej techniki uszczelnienia jest bardzo ważny i uzależniony od typu uszczelnianego obiektu. Zazwyczaj używa się w tym celu folii fumigacyjnej. Jeśli dany obiekt jest zbyt duży aby przykryć go jedną folią używa się do tego celu kilku folii. Poszczególne folie sklejane są z obu stron przy użyciu szerokiej taśmy klejącej. Odpowiednia staranność w trakcie uszczelniania ma duży wpływ na skuteczność całego zabiegu gazowania.

3.Środki bezpieczeństwa

Ponieważ fosforowodór jest gazem toksycznym kolejnym krokiem jest zastosowanie odpowiednich środków bezpieczeństwa zapewniających bezpieczeństwo całego zabiegu. Wokół pomieszczenia poddawanego gazowaniu należy ustanowić strefę bezpieczeństwa i porozmieszczać znaki ostrzegawcze. Osoby, które nie uczestniczą w zabiegu fumigacji nie powinny przebywać na terenie na którym przeprowadzany będzie ten zabieg. Jeśli dany obiekt jest duży lub duże jest prawdopodobieństwo pojawienia się na danym terenie osób postronnych należy wyznaczyć osobę, która będzie pilnowała aby nikt nie dostał się do miejsc w których następuje gazowanie. Należy też zadbać o zaopatrzenie osób przeprowadzających gazowanie w odpowiednie środki bezpieczeństwa i apteczkę pierwszej pomocy na wypadek gdyby okazało się, że zastosowane środki bezpieczeństwa okazały się nieskuteczne lub niewystarczające.

4.Właściwe gazowanie

Po upewnieniu się, że zapewniono odpowiednie środki bezpieczeństwo i zastosowano prawidłowe uszczelnienie należy przejść do właściwego gazowania z użyciem fosforowodoru, który zazwyczaj wytwarzany jest przy pomocy drażetek i tabletek. Bardzo ważne jest równomierne rozmieszczenie drażetek i tabletek, które będą używane w celu wytworzenia fosforowodoru. Jeśli stężenie tego gazu będzie zbyt małe zabieg może nie być 100 % skuteczny. Z drugiej strony zbyt wysokie stężenie fosforowodoru może doprowadzić do zapłonu tego używanego do gazowania gazu. Cena gazowania uzależniona jest między innymi od ilości zużytego gazu.

5. Nadzór i pomiary stężenia gazu

W celu upewnienia się, że zabieg gazowania przebiega prawidłowo należy nadzorować fumigowane obiekty. To w jaki sposób przeprowadzany jest nadzór nad przebiegiem fumigacji uzależnione jest od wielu czynników. Czynniki te to wielkość obiektu, szczelność i prawdopodobieństwo pojawienia się osób postronnych na miejscu w którym przeprowadzany jest zabieg fumigacji. Zazwyczaj stała obecność osób przeprowadzających gazowanie na miejscu gazowania nie jest konieczna. Nadzór polega głównie na regularnym odczytywania stężenia gazu.

Istnieje wiele metod pomiaru stężenia fosforowodoru w poddawanym gazowaniu obiekcie.

Pierwsza z nich polega na zastosowaniu pompek mechanicznych, które połączone są z rurkami wskaźnikowymi. W metodzie tej mieszanina powietrza i fosforowodoru przepuszczana jest przez szklane rurki. Powoduje to zmianę koloru tej mieszaniny gazów co pozwala na określenie stężenia fosforowodoru w tej mieszaninie. Wadą tej metody jest fakt, że może być ona stosowana jedynie do pomiaru stężenia fosforowodoru w regularnych odstępach czasu. W przeciwieństwie do innych metod nie umożliwia ona pomiaru poziomu fosforowodoru w trybie ciągłym.

W drugiej metodzie pomiaru stężenia fosforowodoru wykorzystywane są czytniki elektrochemiczne. Tego typu czytniki posiadają niewielką pompkę pobierającą mieszaninę fosforowodoru i powietrza. Mieszanina ta przepuszczana jest przez komórkę elektrochemiczną w której mierzone jest stężenie fosforowodoru. W metodzie tej stężenie fosforowodoru mierzone jest poprzez pomiar pola elektrycznego. Po przekroczeniu ustalonego wcześniej poziomu stężenia gazu urządzenie alarmuje o tym fakcie użytkownika.

Ostatnią z metod mierzenia poziomu fosforowodoru jest użycie detektorów foto-jonizacyjnych. Detektory tego typu mierzą długość fali gazów. Poza metodą pomiaru ich działanie jest podobne do działania czytników elektrochemicznych.

Jeśli okaże się, że stężenie fosforowodoru znacząco różni się od przewidywań podejmowane są środki zaradcze mające na celu doprowadzenie jego stężenia do pożądanych z punktu widzenia prawidłowego przebiegu zabiegu gazowania wartości.

6. Odwietrzanie

Po przeprowadzeniu właściwej fumigacji następuje odwietrzanie. Odwietrzanie ma na celu usunięcie fosforowodoru z miejsca poddanego gazowaniu. Odwietrzanie należy przeprowadzać do czasu aż fosforowodór stanie się niewykrywalny. W skład odwietrzania wchodzi szereg działań których pełna lista uzależniona jest od konkretnego obiektu w którym jest ono przeprowadzane. Do działań tych należy między innymi otwieranie drzwi i okien, usuwanie folii fumigacyjnej i pomiary poziomu stężenia fosforowodoru. W trakcie odwietrzania należy używać środków chroniących układ oddechowy przed fosforowodorem.

7.Sprzątanie i formalności

Po zakończeniu odwietrzania z miejsca w którym przeprowadzane było gazowanie usuwane są znaki ostrzegawcze, folia fumigacyjna i inne używane w związku z fumigacją przedmioty. a gazowany obiekt oddawany jest jego użytkownikom. Przygotowywane jest też zaświadczenie poświadczające fakt, że dane pomieszczenie jest wolne od fosforowodoru.

Gazowanie zboża to skuteczna metoda zwalczania szkodników żerujących w magazynie zbożowym. Fosforowodór nie powoduje zmian w poddawanym gazowaniu materiale. Nie wpływa na wygląd, smak, zapach ani na inne właściwości gazowanych zbóż ani produktów, które powstaną z nich powstaną. Nie zakłóca też kiełkowania poddawanych gazowaniu nasion.

Ze względu na niebezpieczeństwo związane z użyciem fosforowodoru musi być ona jednak przeprowadzana przez wykwalifikowanych fachowców mających odpowiednie doświadczenie w przeprowadzaniu tego typu zabiegów.