Czym są szerszenie ?
Szerszeń europejski to owad błonkoskrzydły z rodziny osowatych. Błonkoskrzydłe to rząd owadów. Posiadają dwie pary błoniastych skrzydeł. Tylna para skrzydeł szerszeni jest dużo mniejsza od przedniej. W trakcie lotu skrzydła błonkoskrzydłych są spięte. Pierwszy segment odwłoka błonkoskrzydłych zrośnięty jest z zatułowiem. Pomiędzy tułowiem, a odwłokiem błonkoskrzydłych znajduje się przewężenie. Szerszeń europejski zazwyczaj nazywany jest po prostu szerszeniem. Tak też będziemy go nazywać w dalszej części artykułu. Z naszego artykułu dowiecie się co jedzą szerszenie, gdzie występują szerszenie, jak się pozbyć szerszeni, jakie są sposoby na szerszenie, jak zwalczać szerszenie, jak rozwiązać problem szerszeni, jak rozpoznać szerszenia i jak wyglądają szerszenie.
Co jedzą szerszenie?
Szerszenie żywią się owocami sokami drzew i owadami. 90 % ofiar szerszeni stanowią muchówki. W przeciwieństwie do pszczół i os szerszenie nie przylatują do słodkich pokarmów.
Gdzie występują szerszenie?
Szerszenie występują w północnej część Azji i Europy począwszy od Europy Zachodniej aż po Japonię. W Ameryce Północnej szerszeń jest gatunkiem introdukowanym. Gatunek introdukowany to gatunek sztucznie wprowadzony na obszar nie będący ich naturalnym areałem. Szerszeń to największy spośród występujących w Europie Środkowej gatunków osowatych. Jest powszechny na terenie całej Polski. Szerszenie zasiedlają przede wszystkim lasy liściaste. Ich gniazda najczęściej znajdują się w dziuplach drzew, a drzewami które zasiedlają najczęściej są dęby. Oprócz dziupli ich gniazda znajdują się również w opuszczonych ulach, norach ziemnych, w budkach lęgowych ptaków i w zagłębieniach w ścianach budynków. Ponieważ szerszenie są szeroko rozpowszechnione i często występują w pobliżu ludzkich siedlisk można się na nie natknąć niemal wszędzie.
Jak wyglądają szerszenie?
Pod względem wyglądu szerszenie przypominają osy. Oczy szerszeni są duże i złożone. Oprócz oczu złożonych szerszenie posiadają przystosowane do wykrywania natężenia światła przyoczka. Pomiędzy tułowiem, a odwłokiem szerszenia znajduje się przewężenie.
Rozmiary ciała szerszeni uzależnione są od kasty do której należą. Największe są liczące od 25 do 35 milimetrów królowe. Królowe są znacznie masywniejsze od przedstawicieli pozostałych kast szerszeni. Minimalnie mniejsze od królowych szerszeni są liczące od 21 do 23 milimetrów samce. Robotnice liczą od 17 do 24 milimetrów. Ubarwienie uzależnione jest od płci i regionu. Na terenie Polski najczęściej występują szerszenie o czarnym tułowiu pokrytym rudymi plamami i żółtym odwłoku w czarne pasy. Szerszenie posiadają silne żuwaczki z żółtym rysunkiem. Główną bronią szerszeni są wyposażone w drobne ząbki żuwaczki, którymi szerszenie odcinają wystające części ciał owadów. Na końcu odwłoka szerszeni znajduje się żądło. W przeciwieństwie do pszczół szerszenie nie zostawiają żądła w skórze ofiar dzięki czemu mogą żądlić wielokrotnie.
Rozwój szerszeni
Wiosną zapłodnione rok wcześniej samice szerszeni rozpoczynają budowę gniazd. Gniazda szerszeni budowane są z masy wytwarzanej ze śliny i próchniejącego drewna. Budowa gniazda szerszeni rozpoczyna się od trzonka, który przymocowywany jest przez królową do na przykład dachu. Gniazda szerszeni rozbudowywane są wraz z rozwojem kolonii. Gniazda szerszeni mogą mieć nawet pół metra wysokości i szerokości. Składają się one z plastrów, które składają się z komórek. Po wybudowaniu kilku pierwszych komórek królowa składa do nich jaja z których lęgną się karmione przez matkę sokami zwierząt i roślin larwy. Larwy szerszeni szybko się rozwijają i przepoczwarzają się w robotnice. Robotnice szerszeni żyją około trzech-czterech tygodni. Po pojawieniu się w gnieździe robotnic królowa szerszeni zajmuje się wyłącznie składaniem jaj, a pozostałymi zadaniami takimi jak obrona i rozbudowa gniazd, utrzymywanie odpowiedniej temperatury i opieka nad larwami zajmują się robotnice szerszeni. Robotnice szerszeni są bezpłodne. Przez większość czasu jedynym płodnym osobnikiem szerszeni w gnieździe jest królowa. Dopiero ostatnie larwy szerszeni przekształcają się w płodne samce i samice. Płodne samce i samice rozwijają się w znacznie dłuższych i szerszych od innych najniższych plastrach gniazd. W czasie gdy w gnieździe rozwijają się płodne samce i samice królowa szerszeni ginie, a w związku z tym przestają powstawać nowe osobniki szerszeni. Samce szerszeni w odróżnieniu od samic szerszeni nie posiadają żądła i mają dłuższe niż samice czułki. Zapłodnienie samic szerszeni następuje podczas lotu godowego. W trakcie lotu godowego samice kopulują z wieloma samcami. Po locie godowym samice szerszeni szukają zimowisk w których zapadają w diapauzę. Diapauza to sterowany wewnętrznie, ale wywołany czynnikami zewnętrznymi stan zahamowania rozwoju. W trakcie diapauzy królowe szerszeni odżywiają się zapasami zgromadzonymi w odwłoku.
W klimacie umiarkowanym zimą zarówno samce szerszeni jak i robotnice szerszeni giną z powodu zimna i głodu. Opuszczone przez szerszenie gniazda są miejscami zimowania innych gatunków owadów w tym zwłaszcza skorków i skórników. Stare gniazda szerszeni nie są wykorzystywane w kolejnych latach. Wyjątkiem od tej reguły są gniazda szerszeni znajdujące się w skrzynkach lęgowych ptaków.
Zagrożenia ze strony szerszeni
Szerszenie powodują znaczące szkody w leśnictwie i sadownictwie poprzez nadgryzanie dojrzałych owoców i uszkadzanie młodych drzewek.
Użądlenia szerszeni są bolesne, powodują obrzęk i zaczerwienienie. W trakcie użądleń wstrzykiwany jest do skóry jad szerszeni. Jad ten posiada więcej toksyn niż jad pszczół i os. Szerszenie są większe od pszczół i os. Większe są również ich żądła co skutkuje zadawaniem przez szerszenie boleśniejszych i głębiej penetrujących ran. Zawarta w jadzie szerszeni acetylocholina powoduje silne pieczenie zadawanych przez szerszenie ran. Na szczęście szerszenie są mniej agresywne od os i rzadko atakują. Aby uniknąć ataku ze strony szerszeni nie należy zbliżać się do ich gniazd. Jeśli znajdziemy się w pobliżu gniazda szerszeni lub większej grupy szerszeni powinniśmy powoli się wycofać zakrywając wrażliwe miejsca na ciele. Szerszenie najbardziej niebezpieczne są dla osób uczulonych na jad błonkówek. U tego typu osób już jedno użądlenie szerszenia może spowodować śmierć. U osób nie uczulonych potrzeba kilkuset użądleń szerszeni aby spowodować śmierć.
Szerszenie azjatyckie
W ostatnich latach na terenie Europy coraz częściej pojawiają się znacznie groźniejsze od szerszeni europejskich szerszenie azjatyckie. Szerszenie azjatyckie szczególnie niebezpieczne są dla osób próbujących nieprofesjonalnie usunąć ich gniazdo. Na szczęście jak dotąd nie zaobserwowano szerszeni azjatyckich na terenie Polski.
Sposoby na szerszenie
Jeśli szerszenie założą gniazdo w pobliżu naszego domu najlepszym sposobem na pozbycie się ich jest skorzystanie z usług specjalistycznej firmy zajmującej się usuwaniem gniazd szerszeni.
Przed rozpoczęciem usuwania gniazda szerszeni należy zadbać o odpowiedni strój chroniący przed tymi owadami. Rękawy bluzy i nogawki powinny być ściśle opięte tak aby szerszenie nie wleciały pod nie. Ochrona powinna obejmować całe ciało w tym również twarz i ręce. Osoby usuwające gniazda szerszeni nie powinny usuwać perfum i pachnących kosmetyków ani wykonywać gwałtownych ruchów. W usuwaniu gniazd szerszeni nie powinny uczestniczyć postronni obserwatorzy. Na miejscu w którym odbywać się będzie usuwanie gniazda powinny być obecne jedynie osoby, których obecność jest tam niezbędna.
Aby usunąć gniazdo szerszeni należy je najpierw znaleźć. Czasami wiemy gdzie ono jest bo natknęliśmy się na nie przez przypadek. Często jednak zdarza się, że nie wiemy gdzie znajduje się szerszenie gniazdo. Jedyne co wiemy to to, ze musi być ono gdzieś w pobliżu bo szerszenie widujemy często i w dużych ilościach. Aby zlokalizować gniazdo należy obserwować loty szerszeni w trakcie pogodnych dni. Gniazda szerszeni najlepiej usuwać na początku lata kiedy są one jeszcze małe. Najlepszą porą na usuwanie gniazd szerszeni jest wieczór ponieważ o tej porze owady te są mniej aktywne.