Zwalczanie kretów w ogrodzie - jak pozbyć się problemu kretów ?

 

Problemy z kretem w ogrodzie

Wszyscy mamy marzenia, ale jeśli przyjrzymy się im bliżej wtedy okaże się, że niemal wszyscy marzymy o tym samym. Chcemy mieć jednorodzinny dom w którym mieszkalibyśmy z naszą kochająca rodziną, w garażu mieć luksusowe auto, a obok domu piękny równo przystrzyżony trawnik. Jest jednak zwierzę, które może zniszczyć te marzenie. Zwierzę, które może nie zniszczy naszego domu czy samochodu, ale z łatwością może zniszczyć nasz trawnik. Raz kupiony samochód może być piękny kilka lat bez szczególnych starań o ile go nie rozbijemy. Nasza żona zadba o swój wygląd sama bez naszej pomocy używając w tym celu długiego szeregu dziwnych przedmiotów których szczegółowe funkcje i metody użycia na zawsze pozostaną dla nas niezgłębioną tajemnicą, ale trawnik to co innego. W to aby był piękny musimy włożyć wiele wysiłku. Musimy go podlewać. Musimy go kosić. Wysiłki te zostaną jednak nagrodzone. Kiedy już poświęcimy niemało czasu i pieniędzy na trawnik będziemy mogli wstać, spojrzeć na nasz trawnik, na nasz dom, na naszą rodzinę i nasz samochód i powiedzieć: odniosłem sukces w życiu, jestem naprawdę kimś.

I właśnie wtedy na tym przepięknym wizerunku pojawia się rysa, a obraz wspaniałego siebie, który mamy pęka niczym tafla szkła uderzona przez kamień ponieważ na naszym pięknym trawniku zauważamy kretowiska. Wczoraj ich jeszcze nie było. Jeszcze wczoraj wszyscy nam zazdrościli wszystkiego, lecz dzisiaj już tak nie jest. Dzisiaj nasz piękny trawnik pokryty jest kretowiskami. Całą masą kretowisk. Z wszystkich znajdujących się w pobliżu nieruchomości kret wybrał jako miejsce żerowania właśnie naszą. Wszyscy nasi sąsiedzi mają trawniki, ale kret wybrał właśnie nasz. Dlaczego tak się stało? Dlaczego właśnie ja? Tego nie wiemy. Nie wiemy dlaczego kret wybrał właśnie naszą działkę i prawdopodobnie nie dowiemy się tego nigdy. Ale jedno wiemy na pewno. Wiemy, że nie chcemy aby kret pozostał na naszej działce. Chcemy się pozbyć kreta. Chcemy zlikwidować kreta.

Od teraz jedynymi pytaniami, które kłębią się w naszych głowach są jak się pozbyć kreta? Jak zlikwidować Kreta? Jak się pozbyć kreta? Jakie są sposoby na kreta? Jakie są metody na kreta? Jakie są metody zwalczania kretów? Jakie są sposoby zwalczania kretów? Jak wyeliminować krety? By odpowiedzieć na te pytanie napisaliśmy ten artykuł, którego głównym tematem jest zwalczanie kretów. Na początek napiszemy czym jest kret, jak wygląda kret, co jedzą krety, jak wygląda rozwój kretów i gdzie żyją krety, a na koniec napiszemy jak zwalczyć krety, jak wyeliminować krety, jak wyplenić krety, jak się pozbyć kretów, jak zlikwidować krety, jak wykurzyć krety, jak wyniszczyć kreta, jak się pozbyć kreta, jak zwalczyć kreta, jak wyeliminować kreta, jak wyplenić kreta i jak zlikwidować kreta. Napiszemy jakie są domowe sposoby na krety i jak profesjonalnie zwalczać krety. Na koniec artykułu przedstawimy najlepszą profesjonalną metodę na krety jaką jest gazowanie kretów.

 

Czym jest kret Europejski

Kret Europejski to niewielki ssak przystosowany do podziemnego trybu życia. Kret Europejski zaliczany jest do rodziny kretowanych i rzędu ryjówkokształtnych. Kret Europejski jest jedynym przedstawicielem kretowanych występującym na terenie Polski. Kretowate to niewielkie ssaki o wąskiej, spłaszczonej czaszce z cienkimi łukami jarzmowymi. Najbliższym krewnym kreta europejskiego żyjącym na ternie Polski jest ryjówka malutka. Ryjówka malutka jest najmniejszym gatunkiem ssaka występującym na terenie Polski

 

Jak wygląda kret?

Kret ma cylindryczne ciało, aksamitne futro i małe uszy i oczy. Przednie łapy kreta są krótkie, silne i przystosowanego kopania tuneli. Na przednich łapach kreta znajduje się dodatkowy kciuk będący kostnym wyrostkiem nadgarstka. Tylne łapy kret są znacznie mniejsze i słabsze. Kret Europejski ma od 11 do 16 centymetrów długości i od 70 do 130 gramów wagi. Samce Kreta Europejskiego są mniejsze od samic. Futro kreta Europejskiego zazwyczaj jest ciemnoszare, ale futro tego zwierzęcia może mieć najróżniejsze kolory. Znane są przypadki obserwacji kretów Europejskich o białym, jasnobrązowym, brązowym lub czarnym futrze.

Ze względu na podziemny styl życia kretów u zwierząt tych doszło do poważnej regresji oczu na wielu poziomach organizacyjnych. Oczy  kretów mają zaledwie milimetr średnicy i są schowane pod futrem tego zwierzęcia. Wbrew powszechnie panującym przekonaniom krety nie są ślepe. Badania wykazały, że krety wycofują się poddane działaniu światła latarki. Podejrzewa się, że mimo iż oczy kretów nie pozwalają kretom na widzenie szczegółów to są one wystarczające do spostrzegania ruchu.

Ucho zewnętrzne kreta jest słabo wykształcone, niemniej słyszy on doskonale. Zawdzięcza to zdolności odbierania drgań ziemi, na które odpowiednio reaguje. Ucho może zostać zamknięte za pomocą mięśni zwieracza, co najwyraźniej zapobiega dostaniu się drobin ziemi do zakamarków tego delikatnego narządu.

 Doskonale rozwinięty jest zmysł dotyku kretów. Na czubku różowego ryjka kreta europejskiego znajdują się  tysiące mikroskopijnych wypukłości, a z każdej wyrasta włosek wrażliwy na dotyk. Dochodzą do tego długie wąsy, rozmieszczone w różnych punktach głowy oraz dodatkowe włoski czuciowe na końcu ogona. Podczas poruszania się tunelami kret europejski wyczuwa powstające przy tym drgania, dzięki czemu ustala położenie różnego rodzaju przeszkód takich jak na przykład drapieżne zwierzęta i duże kamienie. Umożliwia to mu ominięcie tego typu przeszkód.

 Krety po urodzeniu szybko zaczynają się rozwijać, czołgać oraz kopać. Ciągłe kopanie przyczynia się do skostnienia przednich części kości związanych z tymi ruchami.

Zęby kretów są niezwykle ważne dla paleontologów, którzy mogą dzięki nim poznać historię ewolucji kretów. Jest tak dzięki temu, że zęby kretów wyjątkowo dobrze zachowują się jako skamieniałości. Reszta ciała kretów słabo zachowuje się jako skamieniałości co jest standardem w przypadku tak niewielkich zwierząt jak krety.

 

Wytrzymałość kretów na niedobór tlenu

Krety tolerują wyższe poziomy dwutlenku węgla niż inne ssaki ponieważ ich krwinki zawierają dwukrotnie więcej hemoglobiny od innych ssaków podobnej wielkości. Poza tym krety wyjątkowo skutecznie wykorzystują tlen dzięki ponownemu użyciu wydychanego powietrza. Przystosowania te umożliwiają kretom życie w miejscach w których zawartość tlenu jest niższa, a zawartość dwutlenku węgla wyższa niż w atmosferze na przykład pod ziemią. Prawdopodobnie krety stały się wytrzymale na niedobór tlenu ponieważ niedobór tego pierwiastka jest niezwykle częsty w niewentylowanych krecich korytarzach.

 

Dieta kretów - Co je kret?

Dieta kretów składa się przed wszystkim z orzechów, dżdżownic i innych małych bezkręgowców. Ślina kretów zawiera paraliżujące dżdżownice toksyny dzięki który krety paraliżują dżdżownice i przechowują je w postaci żywych łupów przeznaczonych do późniejszego spożycia. W tym celu konstruowane są podziemne spiżarnie w których może być przechowywany nawet ponad tysiąc dżdżownic. Przed zjedzeniem dżdżownicy krety wyciskają z jej jelita ziemię przy pomocy swoich łap. Powszechnym przekonaniem na temat kretów jest opinia, że w ciągu doby zjadają ilość pokarmu będącą równowartością masy ich ciała. Opinie te są nieco przesadzone niemniej nie są one dalekie od prawdy ponieważ krety zjadają codziennie żywność której masa równa jest połowie masy ich ciał. Krety hodowane w niewoli mogą odżywiać się różnymi rodzajami pokarmów w tym między innymi myszami, mrówkami, wieprzowiną i podrobami niemniej zawsze preferowanym przez krety pokarmem są dżdżownice, które dla kretów żyjących w warunkach naturalnych są głównym źródłem pożywienia stanowiącym nawet 90 % diety tych zwierząt.

 

Rozwój kretów

Łączenie się kretów w pary odbywa się w ciągu kilku tygodni marca i kwietnia. Samce często zaczynają drążyć tunele w nowym miejscach w celu poszukiwania samic. Poza pora godową krety żyją samotnie. Czasami zdarza się, że terytoria kretów zachodzą na siebie. Jeśli zachodzące na siebie terytoria należą do samców może dojść do walk pomiędzy nimi. Ciąża kretów trwa o czterech do pięciu tygodni. Młode krety zazwyczaj rodzą się pod koniec kwietnia lub na początku maja. Pojedynczy miot kretów liczy od dwóch do siedmiu młodych. Przez pierwsze cztery-pięć tygodni życia młode krety odżywiają się mlekiem matki. Pod koniec czerwca młode krety wychodzą z tuneli i opuszczają matkę.

 

Gdzie żyje kret?

Kret Europejski żyje w podziemnych tunelach, które wykorzystuje do polowania. Ziemia usuwana z podziemnych tuneli kretów wypychana jest przez nie powierzchnie ziemi co prowadzi do powstawania charakterystycznych kopców. Krety żyją głównie pod ziemią niemniej widywane są również na powierzchni ziemi. Dzieje się tak zwłaszcza wiosną i wczesnym latem kiedy to młode krety opuszczają swoje matki i zaczynają poszukiwać własnego terytorium. Młode krety mogą za równo tworzyć nowe tunele jak i wchodzić do opuszczonych tuneli już istniejących. Młode krety drążą swoje tunele przede wszystkim w pobliżu powierzchni. Wynika to przede wszystkim z faktu, że głębiej położona ziemia jest trudniejsza do drążenia w związku z tym kopanie w niej tuneli stanowi duże wyzwanie dla młodych kretów Europejskich. Krety Europejskie często drążą swoje tunele w pobliżu strumieni i innych cieków wodnych. Krety Europejskie zazwyczaj nie występują w glebach bardzo suchych lub zalanych niemniej mogą pojawić się w suchej glebie jeśli ich naturalne siedliska zostaną zalane. Na liczebność kretów na danym terenie nie wpływa rodzaj gleby, występująca na danym terenie roślinność ani wysokość nad poziomem morza. Największy wpływ na liczebność kretów w danym miejscu ma liczebność dżdżownic na danym obszarze. Można by się spodziewać, że populacja dżdżownic w miejscu w którym pojawią się krety spadnie, ale żadne badania nie wykazały by rzeczywiście tak się działo.

 

Zwyczaje kretów

Krety nie zapadają w sen zimowy. Zimę podobnie jak całe swoje życie spędzają w podziemnych korytarzach. Zimę krety spędzają poniżej poziomu zamarzania na głębokości od 50 do 60 centymetrów. Kret cechuje się dużą aktywnością i ruchliwością. Nie mają innego wyjścia. Krety jak już wspominaliśmy spożywają ogromne jak na swoje rozmiary ilości pokarmu co sprawia, że ich życie to codzienna walka by zjeść więcej niż się spala. Wyjątkowo nietypowy jest dobowy cykl aktywności kreta. Kret jest zwierzęciem żyjącym pod ziemią w związku z tym jego cykl dobowy tylko w niewielkim stopniu powiązany jest z porą dnia. Obserwuje się wprawdzie, że aktywność kretów jest nieco większa w godzinach porannych i właśnie wtedy powstaje więcej kretowisk, ale główny cykl aktywności kretów wygląda w ten sposób, że są one aktywne przez 4 godziny po czym mocno śpią przez kolejne cztery godziny.

 

Tunele kretów

Krety żyją w podziemnych, budowanych przez siebie tunelach. Każdy kret buduje własny system tuneli w którym żyje. Drążone przez krety tunele szerokie są na około 6 centymetry. Drążone są one przez krety w niesamowicie szybkim, wynoszącym aż 20 metrów na dobę tempie. Drążone przez krety tunele służą kretom przede wszystkim jako pułapki do których wpadają będące głównym pokarmem kretów dżdżownice.

 

Zniszczenia powodowane przez krety czyli prawdziwy problem z kretami

Krety powodują liczne zniszczenia w miejscach w których drążą swoje korytarze. Wspominaliśmy już o niszczonych przez nich trawnikach, ale krety niszczą swoimi korytarzami i kopcami również pola golfowe, boiska do piłki nożnej, ogrody, szkółki leśne, uprawy rolne i ogrodnicze  i inne tego rodzaju obiekty. W poszukiwaniu roślin krety usuwają ziemie spod roślin. W przypadku młodych roślin może to doprowadzić nawet do ich obumarcia.

 

Krecie futra

W przeszłości krety sporadycznie bywały wykorzystywane do produkcji futer niemniej krety nigdy nie zyskały dużej popularności jako zwierzęta futerkowe ponieważ do uszycia pojedynczego futra niezbędna była ogromna ilość tych zwierząt.

 

Metody zwalczania kretów

Siatki na krety

Krety od dawien dawna tworzą swe kopce w miejscach w których nie chcielibyśmy aby te kopce były. Ludzi od dawna więc zadawali sobie pytanie jak się pozbyć kretów, jak zwalczyć krety. W związku z tym opracowano wiele metod na zwalczanie kretów. Pierwsza z metod o których powiemy to metoda dla długowzrocznych i patrzących w przyszłość. Jest to metoda dla ludzi, którzy nie zaczynają walczyć z zagrożeniem wtedy, kiedy się ono pojawi, lecz podejmują działania mające na celu walkę z nim jeszcze zanim nastąpi. Metodą tą jest siatka na krety. Siatki na krety umieszczane są w ziemi na głębokości około 10 centymetrów. Siatki na krety wykonywane są z tworzyw sztucznych. Metalowe siatki nie są  dobrym rozwiązaniem ponieważ szybko rdzewieją. Tworzywo sztuczne nie rdzewieje i bez trudu wytrzymuje pod powłoką ziemi nawet kilkadziesiąt lat. Siatki na krety powszechnie używane są do zabezpieczania pól golfowych, trawników i różnego rodzaju upraw. Siatkę na krety wystarczy kupić raz i na kilkadziesiąt lat będziemy mieli spokój z kretami. Chyba że się przeprowadzimy. Raz wkopana siatka na kretynie zajmuje miejsca i nie wymaga napraw ani inspekcji. Kupujesz raz, układasz raz i masz spokój na kilkadziesiąt lat. Oczka siatki na krety nie powinny być ani za małe, ani za duże. Siatka o zbyt dużych oczkach nie zatrzyma kretów, które po prostu przejdą przez oczka. Siatka o zbyt małych oczkach utrudni rozrost korzeni roślin i skomplikuje rozwój znajdujących się w naszym ogrodzie roślin. Dobrym uzupełnieniem siatki na krety jest podmurówka ogrodzenia. Najlepiej aby sięgała ona aż do głębokości 60 centymetrów czyli poniżej najniższej głębokości na której mogą znajdować się krecie korytarze.

 

Odstraszacze elektroakustyczne kretów

Zazwyczaj jednak o zwalczaniu kretów myślimy dopiero wtedy, gdy zwierzęta te już się pojawią na naszej ziemi. Co wtedy? Jednym z najszybciej przychodzących na myśl rozwiązań jest odstraszenie kreta. Zrobienie czegoś, aby opuścił miejsce w który wyrządza szkody. Co odstrasza krety? Rzecz jasna są to odstraszacze kretów. Najczęściej stosowane są odstraszacze elektroakustyczne, które wydzielają niesłyszalne dla człowieka, ale działające drażniąco na krety sygnały dźwiękowe. Odstraszacze te umieszczane są w kopcach kretów. Częstotliwość wydzielanego przez odstraszacze sygnału akustycznego zmienia się w czasie, co zapobiega przyzwyczajeniu się kretów do jednego dźwięku. Dźwięki wydzielane przez odstraszacze elektroakustyczne najlepiej przewodzone są przez gleby gliniaste i wilgotne. Gleby suche lub torfowe gorzej przewodza dwięki, ale problem ten można łatwo ominąć poprzez zwiększenie ilości odstraszaczy. Odstraszacze nie działają natychmiastowo, a czasami zdarza się, ze krety ciekawe tego skąd dobiega dźwięk zaczynają drążyć kolejne kopce tuż obok mającego je odstraszać urządzenia.

 

Domowe sposoby na krety - nieprofesjonalne odstraszacze kretów.

Z akustycznych metod zwalczania kretów możemy skorzystać również jeżeli nie posiadamy odstrasza cza akustycznego. Oczywiście takie domowe sposoby na krety mogą być mniej skuteczne. Najczęściej stosowaną domową metodą na krety są umieszczane w kretowiskach wiatraczki. Wiatraczki te wywołują mikrodrgania gruntu odstraszające krety. Kolejną domową metodą akustyczną są zakopane w ziemie butelki której szyjki wystają ponad powierzchnię ziemi. Wpadające w wkopane w ten sposób w ziemię butelki powietrze wydaje nieprzyjemny dla kretów dźwięk.

 

Chemiczne odstraszacze kretów

Alternatywą dla odstraszaczy akustycznych są odstraszacze chemiczne. Zawierające nieprzyjemne dla kretów substancje. Odstraszacze te umieszczane są w aktywnych kretowiskach.

 

Zapachowe odstrszacze kretów

Kolejną metoda na krety jest użycie odstraszających krety substancji zapachowych takich jak na przykład liście czarnego bzu, czosnek, spleśniałe skórki cytrynowe, aksamitki lub bazylia. Substancje te umieszczane są wewnątrz krecich korytarzy.

 

Żywołapki na krety

Co zrobić jeżeli nie udało nam się kreta odstraszyć? W takiej sytuacji można spróbować złapać kreta przy pomocy żywołapki. Żywołapkę należy umieścić w najbardziej uczęszczanym przez krety miejscu tunelu. Skąd mamy wiedzieć które miejsce w skomplikowanej siatce tuneli jest najbardziej uczęszczane przez krety? To proste. Jest to te miejsce, w którym znajduje się najświeższy spośród utworzonych przez kreta kopców. Pułapkę należy sprawdzać raz dziennie. Po złapaniu kret wypuszczany jest w bezpieczne miejsce. Po wypuszczeniu za równo my jak i krety możemy rozpocząć nowe szczęśliwe życie w którym nie będziemy sobie wzajemnie przeszkadzać. My zaczniemy życie bez kreta, a kret będzie mógł zacząć kolejny etap swojego podziemnego życia podczas którego będzie niszczył trawniki kogoś innego. My wrócimy do swojego domu, a kret rozpocznie wielką przygodę polegającą na kopaniu nowych korytarzy w nowym miejscu.

Przedstawione metody niestety nie zawsze są skuteczne. Wiele osób poświęca ogromne ilości czasu i pieniędzy po kolei wypróbowując kolejne metody mające na celu zwalczenie kretów tylko po to aby odkryć że w ich przypadku są one całkowicie nieskuteczne. Najlepszym sposobem na krety jest wezwanie specjalistycznej firmy profesjonalnie zajmującej się zwalczaniem tych aksamitnych i milusich aczkolwiek niszczycielskich dla naszych trawników zwierząt. Firma taka dzięki doświadczeniu w zwalczaniu kretów szybko i skutecznie wyeliminuje krety z naszego otoczenia. Zadzwonienie po pomoc do tego typu firmy to skuteczny sposób aby pozbyć się kretów i na długo wyeliminować krety z naszego otoczenia. Firmy profesjonalnie zwalczające krety mają możliwość skorzystania z niedostępnej dla zwykłych mietelników metody na krety jaką jest gazowanie kretów. Gazowanie kretów to metoda wyjątkowo skuteczna, ale ponieważ w jej trakcie stosowane są środki chemiczne nie może być ona stosowane przez osoby prywatne nie mające doświadczenia w używaniu tego typu substancji. Koszt gazowania kretów najczęściej uzależniony jest od ilości kretowisk znajdujących się w miejscu w którym przeprowadzane będzie gazowanie kretów. Gazowanie kretów przeprowadzane jest przy użyciu wydzielających fosforowodór tabletek. Tabletki te umieszczane są w wylotach tuneli kretów, a później przykrywane są ziemią wykopaną spod ziemi przez krety. Używany podczas gazowania kretów fosforowodór jest nieorganicznym związkiem chemicznym zbudowanym, jak sama jego nazwa wskazuje z fosforu i wodoru. Używając fosforowodoru w celu zwalczania kretów należy zachować daleko posuniętą ostrożność ponieważ jest on niebezpieczny dla ludzi. Fosforowodór jest silnie łatwopalny, lekko zasadowy. Fosforowodór obok zwalczania kretów używany jest również do zwalczania owadów żerujących w zbożu

Gazowanie to też skuteczny sposób na wytępienie innych niż krety ssaków żyjących w norach takich jak na przykład karczowniki. Gazowanie kretów najskuteczniejsze jest jeżeli tabletki z fosforowodorem używane do gazowania kretów umieszczone zostaną we wszystkich kretowiskach znajdujących się na danym terenie. Pracownik DDD przeprowadzający gazowanie kretów rozpoczyna umieszczanie tabletek w kretowiskach od kretowisk znajdujących się na obwodzie ogrodu lub innego miejsca w którym przeprowadzane jest gazowanie kretów po czym stopniowo spiralnie zbliża się do środka terenu objętego gazowaniem kretów. Taka kolejność gazowania kretowisk zwiększa prawdopodobieństwo skuteczności zabiegu gazowania kretów. Zabieg gazowania kretów powinien być przeprowadzany w taki sposób, aby w jego trakcie nie zasypywać krecich korytarzy ponieważ może to utrudnić rozchodzenie w krecich norach używanego podczas zabiegu gazu. Jeśli tworzone przez krety korytarze i kretowiska położone są na ternie o nierównej powierzchni tabletki z fosforowodorem należy umieścić w najwyżej położonych częściach krecich nor ponieważ fosforowodór jest gazem cięższym od powietrza atmosferycznego w związku z czym spływa w dół. Przez dwa do pięciu dni nie należy przeprowadzać żadnych prac w miejscu w którym przeprowadzane było gazowanie kretów.

Artykuły

11.10.2018

Świerzbowce drążące - czym są i jakie zagrożenie stanowią

Świerzbowce drążące są pasożytami zewnętrznymi ptaków i ssaków. Występują przede wszystkim na skórze głowy. Zasięg występowania większości świerzbowców jest podobny do zasięgu ich żywicieli.

02.08.2018

Pluskwy domowe - czym są, skąd się biorą i jak się ich pozbyć?

Pluskwy domowe są pasożytami żywiącymi się ludzką krwią. Ze względu na swoją dietę są one owadami wyjątkowo uciążliwymi dla człowieka. Profesjonalne metody zwalczania pluskiew polegają głównie na oprysku przeprowadzanym za pomocą substancji chemicznych.

02.08.2018

Dzier włochaty - szkodnik z rodziny biegaczowatych

Czasami zwłaszcza jesienią zauważamy, że mamy czarne chrząszcze w domu lub czarne chrząszcze w mieszkaniu. W takiej sytuacji zaczynamy zastanawiać się co to za czarny chrząszcz w domu naszym? Co to za czarny chrząszcz w mieszkaniu naszym? Kim jest ten czarny robak w domu? Co to za czarny robak w mieszkaniu? Gatunków chrząszczy jest wiele bardzo jednak możliwym jest, ze ten czarny chrząszcz w domu naszym lub czarny chrząszcz w mieszkaniu naszym to dzier włochaty.

06.07.2018

Usuwanie gniaz os, zwalczanie os

Osy stanowią poważne zagrożenie dla ludzi. Dotyczy to zwłaszcza okresu letniego kiedy to owady te pojawiają się masowo w tym również w miejscach, w których często pojawiają się ludzie takich jak ogrody czy podwórka. Osy podobnie jak pszczoły, mrówki, termity i szerszenie są owadami społecznymi. Osy są dużo bardziej niebezpieczne od pszczół. Dlaczego tak jest ?